Dla nauczycieli - scenarisz zajęć biblioterapeutycznych z bajką "Przeprowadzka Państwa Bobrów"

Anna Monika Kowalik

Scenariusz warsztatu biblioterapeutycznego

„Wszyscy jesteśmy aniołami z jednym skrzydłem...”

Temat: „Wszyscy jesteśmy aniołami z jednym skrzydłem...” czyli rodzina wobec problemów małych i dużych.

Cele terapeutyczne:

• integracja grupy,
• omówienie funkcjonowania rodziny jako systemu naczyń połączonych, zależnych
• wyrabianie postawy gotowości do wspólnego pokonywania problemów,
• przeciwdziałanie postawie zniechęcenia i wypalenia wychowawczego (rodzicielskiego)
• rozpoznawanie i nazywanie emocji,

Warunki techniczne:

Przeprowadzenie warsztatu wymaga standardowych warunków takich jak przestronna sala, stoły, krzesła, wykładzina, tablice korkowe, magnetofon MP3

Liczba uczestników: 10-20 osób

Wiek uczestników: Około 5 rodzin rodzin z dziećmi w wieku przedszkolnym (5- ,6- latki) lub szkolnym na poziomie kształcenia podstawowego (kl. I-IV).

Czas trwania zajęć: 1 h zajęć organizacyjno- integracyjnych + 1,5 h zajęć biblioterapeutycznych + wycieczka Doliną Prądnika szlakiem stanowisk bobrów, obserwacja żeremi

Treści przekazywane:

Każda rodzina staje wobec problemów- małych (codziennych) i dużych (bardzo poważnych). Problemy codzienności to np. zapracowanie, poświęcanie zbyt małej ilości czasu rodzinie, brak konsekwencji, niechęć dzieci do pomocy w pracach domowych, wykonywania obowiązków itp. Problemy duże to np. przeprowadzka, zniszczenie domu lub jego części, poważna choroba itp. Mobilizujemy siły przy problemach dużych- potrafimy wtedy ze sobą rozmawiać, wspierać się. Małe atakują nas w takiej ilości, że ulegamy postawie zniechęcenia, biernego trwania, czy wręcz wypalenia rodzicielskich sił. „Już mi się nawet nie chce mówić...”, „Groch o ścianę..”, „Powinnam dostać już rentę albo emeryturę za to jego wychowanie...”- to zasłyszane słowa ilustrujące rodzicielskie poczucie bezsilności.

Warsztat ma na celu pokazanie, że siła tkwiąca we wspólnocie pozwala przenosić góry, ale i opatrywać rany zadane przez kamienie codzienności. Ma pobudzać wewnętrzną siłę członków rodziny do wspólnego stawiania czoła problemom, zmieniać nastawienie i motywację. Od problemów bowiem uciec nie można, ale można je pokonywać. A jeśli nie uda się problemu całkowicie zlikwidować, to i tak korzyści płynące z jedności i zaangażowania stają się spoiwem w budowaniu trwałej i silnej rodziny.

Są to pierwsze zajęcia grupy, dlatego godzinna część pierwsza ma charakter organizacyjno- integracyjny. W końcowej fazie następuje refleksja na temat wybitnie negatywnego wpływu elektroniki na budowanie rodzinnych więzi i rozwój dziecka.

Metody:

Praca w grupie, rozmowa sterowana, zabawy zespołowe, metody aktywne, praca indywidualna, elementy choreoterapii/ muzykoterapii.

Formy realizacji:

Zajęcia realizowane w formie warsztatów jako pierwsze z cyklu 14 spotkań niedzielnych- 2x w miesiącu w ramach programu Uniwersytet Rodzinny Ojcowska Niedziela. Sala Ośrodka Edukacyjno-Dydaktycznego Ojcowskiego Parku Narodowego.

Środki dydaktyczne, materiały:

Część pierwsza:

Do 1. zabawy integracyjnej: czerwona ładna włóczka, kolorowe pinezki i miejsce do powieszenia kręgu z włóczki (wcześniej przygotować),

Do zagadek: kolorowe kartoniki pocięte falowanymi nożyczkami- portreciki, kolorowe małe spinacze „bieliźniarskie” („kwiaciarskie”) do przypięcia „portretów” na włóczce,

Do kontraktu: kolorowe karteczki, markery, plansza duża na poster z kontraktem, ozdobne pinezki do przypięcia w środku kręgu

Do podsumowania: kserokopia z książki, Gryyyzmoły dla ślimaka: narysuj rodzinę przed telewizorem, kredki, strugaczki - tyle kompletów, ile rodzin, kserokopia grafu Marii Braun-Gałkowskiej z książki „Wychowanie przez czytanie”, s. 191-2 oraz wiersza Wiesławy Karwackiej – Dec „Mam trzy latka”

Część druga:

Do nastrojów: karta z buźkami- podwójne

Do zabawy integracyjnej: miękka piłeczka

Do wskazania współzależności w rodzinach: włóczka- tyle kłębków, ile rodzin (ew. nożyczki)

Do kamieni-problemów: szary papier, nożyczki (tyle papierów i nożyczek, ile rodzin), pisaki, markery, szpilki, tablice korkowe, malutkie sylwetki mamy, taty i dzieci przygotowane wcześniej

Do pracy z problemem zawartym w tekście bajki: kartki z tabelami (x 2), 2 plansze, markery

Do wielkiego problemu: gazety, taśmy klejące, pudła

Do nazywania emocji: ilustracje do bajki

Do pokonywania wielkiego problemu: 2-3 uchwyty na planszę (do powieszenia na nogach od krzeseł)

Do podsumowania: kserokopia cytatu z książki 40 opowiadań na pustyni: „ Każdy z nas jest aniołem tylko z jednym skrzydłem.... Możemy latać tylko wtedy, gdy obejmiemy drugiego człowieka” wraz z tekstem „Pocieszenie”

Do elementów choreoterapii: podkład muzyczny, magnetofon MP3

Awaryjnie: dla dzieci zmęczonych, z trudnościami w koncentracji, gdy rodzice chcą dłużej przedyskutować problem- farby, bloki – bobrowa rodzina na ojcowskiej łące oraz zadanie „Znajdź drogę do dziadka do orzechów. Jeśli masz kłopot, znajdź inne rozwiązanie” z książki „Gryyyzmoły dla ślimaka”.

Literatura wykorzystana do zajęć:

1. Kowalik A., Przeprowadzka Państwa Bobrów.
2. Ferrero B., Pocieszenie. [w:] 40 opowiadań na pustyni: Krótkie opowiadania dla ducha. Warszawa 1997, Wydawnictwo Salezjańskie, s. 21.
3. Adach A.Gryyyzmoły dla ślimaka. Wydawnictwo BEA Książki Edukacyjne. Toruń 2008.
4. Koźmińska I., Olszewska E., Wychowanie przez czytanie, Warszawa 2010, Świat Książki.
5. Keyserlingk L, Żarłok: Jak pożera swoje zmartwienia [w:] Opowieści dla duszy dziecięcej. Kielce 200, Jedność, s. 31-33.
6. Frey J, Przeprowadzka Kuby [w:] Wszystko będzie dobrze: Pocieszające opowiadania dla dzieci. Kielce 2003. Jedność,s.25-27.
7. Sang A., Nowe życie. [w:] Canfield J., Hansen M.W., Hansen P., Dunlap I., Balsam dla duszy do czytania z dzieckiem: wszyscy jesteśmy dziećmi: Opowiadania dla dzieci w wieku 5-8 lat. Poznań 2008. Rebis, s. 240-242.

Przebieg zajęć:

Część organizacyjno- integracyjna- 1 h

1. Krótkie przedstawienie programu, założeń, celów i spodziewanych efektów. Kwestie organizacyjne.

2. Badanie nastrojów- kartka obiegówka.

3. Poznajemy się – zabawy integracyjne. Spisanie kontraktu.

Snująca się opowieść

Siedzimy w kole. Kłębek czerwonej, ładnej włóczki, podajemy z rąk do rąk i snujemy opowieść o naszej grupie

Prowadzący trzyma początek włóczki. Kłębek się rozwija, każdy trzyma rozwiniętą włóczkę. Każdy z uczestników mówi swoje imię i kilka słów o sobie (informacje, które chce). Jeśli w grupie są małe dzieci lub onieśmielone- pomagają rodzice. Gdy włóczka wróci, prowadzący zajęcia wiąże 2 końce i mówi np. coś takiego:

*Dowiedzieliśmy się czegoś o sobie. Utworzyliśmy krąg ludzi, którzy spotkali się tu po to, aby wspierać się wzajemnie w tworzeniu mądrej i kochającej się rodziny. Zaczynamy wypełniać wspólny czas - środek tego kręgu.

Prowadzący zawiesza krąg na przygotowanym wcześniej miejscu.

Zagadki – portrety ( zapamiętywanie imion i charakterystycznych cech)

Na kartonikach piszemy zagadki o osobach, które się przedstawiały. Z drugiej strony piszemy imię. Po odgadnięciu imienia danej osoby wieszamy kartonik w czerwonym kręgu.

Komentujemy np:

* Oto nasza grupa- jeśli ktoś zapomni imienia, będzie mógł tu podejść i sobie je przypomnieć.

Kontrakt

Piszemy kontrakt grupy. Rozdanie kolorowych karteczek.

*Napisz 1 lub więcej zasad, które chciałbyś, żeby obowiązywały na naszych zajęciach.

Można konsultować się w rodzinach. Zebranie kartek. Odczytanie, uszeregowanie wg najczęstszych odpowiedzi. Zapisanie na przygotowanej białej planszy. Prowadzący akcentuje zasadę poczucia bezpieczeństwa- nikt nie będzie wskazywany, czy wyciągany do odpowiedzi.

Pierwszeństwo w wypowiedziach mają dzieci, ale dorośli też mają swój czas na dzielenie się wrażeniami. W razie konieczności prowadzący informuje : „czas dzieci”/ „czas dorosłych”

4. Podsumowanie. Wprowadzenie do tematyki cyklu.

Samotność w rodzinach, brak więzi, życie obok. Sieroty, wdowy, wdowcy telewizorowi.

Zadanie dla dzieci:

xero : narysuj rodzinę przed telewizorem

Rozmowa z rodzicami:

Prezentacja grafu Marii Braun-Gałkowskiej z książki „Wychowanie przez czytanie”. Omówienie relacji. Polecenie książki ( rozdział ukazujący wybitnie negatywny wpływ mediów na dziecko, z przytoczonymi wieloma badaniami naukowymi „Elektroniczna niania i zasilany prądem narkotyk”, strony polecające teksty wg grup wiekowych). 7/30 min- tyle czasu dla dziecka

Prezentacja prac dzieci.

Odczytanie wiersza Wiesławy Karwackiej – Dec z książki „Wychowanie przez czytanie”. Rozdanie skopiowanych tekstów i grafów.

Mały telewidz

Mam trzy latka trzy i pół
brodą sięgam ponad stół
siedzę przed telewizorem,
póki oczka nie rozbolą,
i oglądam, co się da
nawet gdy to długo trwa.
Rano, w bajce o króliku
- kaczka robi mnóstwo krzyku,
a gdy ktoś ją walnie łup!
- to odpada kaczce dziób.
Kogut toczy wojnę z psem,
(żaden z nich nie wygra, wiem)
ale fajna bijatyka
pióra lecą gra muzyka!
Przy obiadku zerknę sobie
- Conan się rozprawia z wrogiem,
Barbarzyńca mieczem trach!
- już się głowa turla w piach.
Zjadam wszystko z talerzyka,
Patrząc jak krew z wroga sika.
Wieczorem obejrzę za to
„Park Jurajski" z moim tatą
- słyszałem, że dinozaury
kilka osób tam pożarły.
Bo ja lubię sceny mocne,
jestem w końcu sporym chłopcem!
A jak będę duży całkiem,
kupię do bejsbola pałkę
i pokażę wszystkim wam,
że się na tych walkach znam!

Przerwa

Część biblioterapeutyczna- 1,5 h

1. Określenie nastrojów- karta z buźkami. Zakreśl jedną.

2. Integracja zespołu. Przypomnienie imion- miękka piłeczka. Rzucam do ...Oli.

3. Sieć rodzinna. (Kolorowe kłębki włóczki- tyle ile rodzin. Nożyczki .)

Wprowadzenie do problemu:

Pajęczyna jest znakiem rozpoznawczym Jaskini Łokietka. Obroniła przyszłego króla Władysława Łokietka przed pościgiem, ponieważ pająk zasnuł wejście do jaskini, w której schronił się władca.

My też wykonamy taką chroniącą nas rodzinną sieć.

Wykorzystujemy włóczkę. Każda rodzina dostaje kłębek innego koloru . Staje w kręgu i rzuca do siebie tworząc „sieć”. Włóczkę trzeba przekładać za siebie, wpinać itp. Gdy już ją stworzymy, przyglądamy się naszym rodzinnym sieciom.

• O czym mówią nasze sieci?

( różnice: każda sieć jest inna, tak jak każda rodzina jest inna. Różnimy się kolorem, powiązaniami i... „splątaniem”.

podobieństwa: w każdej rodzinie są więzi, jesteśmy ze sobą powiązani, tworzymy wspólnotę)

• Przyjrzyjmy się zasadzie funkcjonowania naszych rodzin.

polecenia:

Teraz tatusiowie ciągną w swoją stronę....

Teraz mamusie ciągną w swoją....

Teraz najstarsze dziecko.....

(jeśli są)

Teraz młodsze.....

Teraz najmłodsze.....

Komentujemy:

Co się stało? Jak zachowywali się pozostali członkowie rodziny, gdy dana osoba ciągnęła sieć?

Co to oznacza dla naszych rodzin?

Co będzie się działo, jeśli wszyscy będziemy ciągnąć w swoją stronę?

Co oznacza ciągnięcie w swoją stronę?

(W zadaniu chodzi o to, aby zobaczyć jak funkcjonuje rodzina. Uświadomić współzależności. Rodzina jest zespołem. Jeśli ktoś ciągnie w swoją stronę, bo akurat życie mu taką postawę dyktuje- nie dzieje się to bez odzewu ze strony innych członków rodziny (przesuwają się). Jeśli ojciec cały czas będzie w pracy- to nie dzieje się to bez echa dla innych. Jeśli dziecko ma kłopoty- rodzice reagują. Trzeba ciągnąć uważnie – nie szarpać, bo sieć może się zerwać. Jeśli wszyscy ciągną w swoją stronę, nić porwie się, a to będzie bolało.)

Kończymy zabawę nauką ciągnięcia sieci, tak by każdy miał czas na tę czynność i aby sieć pozostała cała i dobrze naprężona.

4. Kamienie życia i góra problemów.

Wycinamy kamienie– nieregularne koła z szarego papieru. (kilka zapasowych dla Bobrów)

Ciągnięcie w swoją stronę może oznaczać problemy.

Jakie mamy problemy? Jaki mam problem? Co mnie martwi, smuci? Z czym nie mogę sobie poradzić? ( nie musimy ich czytać)

Wytnijcie kamienie, o które potykamy się na drogach swojego życia. Na kamieniu napisz swój (wasz) problem. Kto skończy przypina kamienie na tablicy.

„Usypujemy” górę problemów.

Pod górą prowadzący przypina przygotowane wcześnie malutkie sylwetki mamy, taty i dzieci

Dyskusja o tym, co czujemy w tej sytuacji.

(bezradność, brak wiary, nadziei, osamotnienie, zniechęcenie)

5. Praca z tekstem biblioterapeutycznym

Rozdanie rodzinom kartek z tabelą.

Jaki (jaka) jest .... Co czuje...?

Mama- Pani Bobrowa	Tata- Pan Bóbr	Synek- Norek	Córeczka- Misia

Cz.I. Jak to w rodzinie.

Czytanie fragmentu bajki „Przeprowadzka Państwa Bobrów” do słów „...coraz więcej tuneli”

Notowanie w tabeli. Rozmowa o bohaterach.

Jacy są i co czują bohaterowie? Jaka to rodzina?

Jaki (jaka) jest .... ? Co czuje...?

Mama- Pani Bobrowa	Tata- Pan Bóbr	Synek- Norek	Córeczka- Misia
Np. - jest szczęśliwa - kocha męża - troszczy się o dzieci - lubi się kąpać, pielęgnować ciało - pomaga mężowi w codziennych pracach - zapracowana - dba o dom (porządki)	Np. - troskliwy - przestrzega, ostrzega - wyjaśnia - zęby, które służą mu do pracy są mocne ( i podobają się małżonce) - szczęśliwy - zajęty - dba o dom - czuje się szczęśliwy, spełniony, zadowolony	Np. - lubi się bawić - lubi pływać - towarzyszy tacie, mamie przygląda się ich pracy - wrażliwy - lubi pomarzyć - czuje się spokojnie, bezpiecznie, beztrosko	Np. - lubi się bawić - lubi pływać - towarzyszy tacie, mamie przygląda się ich pracy - wrażliwa - dba o swoje ciało - jest zadowolona, czuje spokój - ma poczucie bezpieczeńs- twa,

Wniosek: typowa rodzina, szczęśliwa, życie biegnie swoim rytmem, podział ról, cechy typowe dla płci itp.

Cz.II. Kamienie codzienności rodziny Bobrów.

Poznajmy ich dalej. Jakie problemy codzienności zaczyna mieć ta rodzina?

Czytanie drugiego fragmentu bajki do słów „...błogo pochrapywała w swoim domku”

Zapis na „kamieniach”

Np.

Niechęć do pomocy rodzicom

Lenistwo, bierność, samolubstwo

Rywalizacja

Brak obowiązków

Niepoczuwanie się do winy

Unikanie odpowiedzialności

Strach o dzieci

Wyrzuty sumienia z powodu pozostawiania dzieci

Dyskomfort wynikający z konieczności pogodzenia różnych życiowych ról

Niewłączanie dzieci do współodpowiedzialności za dom

Zapracowanie, zmęczenie

Zniecierpliwienie

Brak rozmów, więzi- każdy robi coś sobie itp.

Cz.III. Poważny problem.

Notowanie w tabeli.

Jak zachowają się w obliczu prawdziwego, dużego problemu?

Czytanie trzeciego fragmentu do słów „Wszyscy w wielkim smutku poszli obejrzeć zniszczoną tamę.”

Jak reaguje.... ? Co czuje...?

Mama- Pani Bobrowa	Tata- Pan Bóbr	Synek- Norek	Córeczka- Misia

Rozmowa o emocjach.

Jak reaguje.... ? Co czuje...?

Mama- Pani Bobrowa	Tata- Pan Bóbr	Synek- Norek	Córeczka- Misia
Np. - chce się jej płakać - jest rozżalona - smutna - uczucie bezradności i jałowości poniesionego trudu	Np. - stara się przyjąć problem po męsku - racjonalizuje problem - obawia się o żonę i dzieci (troska)	Dzieci milczą -obawa -strach - napięcie

Cz. IV. Pocieszenie.

Czytanie ostatniego fragmentu od słów „Kiedy już oswoili się z widokiem strat”

Jak zakończyła się ta historia?

Co się wydarzyło?

Jak zachowała się rodzina?

Co zrobili, co czuli?

Jaka nastąpiła zmiana w podejściu do problemu w porównaniu z „kamieniami codzienności?

Wnioski (przygotowane wcześniej) na białej planszy. Powiesić obok „kamieni”, odnieść je do wypowiedzi grupy.

Np.

Wsparcie

Wzajemna troska

Wzajemne podtrzymywanie się na duchu

Przestają myśleć o sobie (ciągnąć sieć w swoją stronę), ale myślą o bliskich

Pocieszenie

Zrozumienie

Dobre słowo

Uśmiech

Trochę humoru

Problem jest duży, gdy go spotykamy, potem trzeba już tylko go pokonać

Z dużym problemem poradzili sobie lepiej, niż z małymi

Emocje przełożyć na działanie ( rodzina wyszła)

Czas leczy ( oswoili się z widokiem strat)

6. Rozpoznajemy sytuacje. Nazywamy emocje.

Prezentacja ilustracji do bajki.

Co przeżywają bohaterowie? Jak się czują?

7. Podział na grupę dzieci i grupę rodziców

Zadanie dla rodziców: lekarstwa na problemy

Przedyskutujcie i spiszcie co nas ratuje w obliczu problemów. Na planszy narysujcie lekarstwa na problemy. Zróbcie to tak, aby dzieci zgadły sposób na problem

Lekarstwa na problemy

( np. bycie razem w radości i smutku, pocieszenie, wzajemna troska, czytanie, spacer, wyjście z domu, odpoczynek, relaks, herbata, uśmiech, komedia, dobre słowo, przyjaciel, ruch, modlitwa i in.)

Zadanie dla dzieci: wielki problem ( b. dużo gazet, pudła, taśmy, nożyczki)

Ze zgromadzonych materiałów zróbcie największy problem, jaki się uda.

9. Pokonujemy wielki problem

Wspólne ułożenie z krzeseł zapory.

Na zaporze wieszamy planszę, wykonaną przez rodziców. (uchwyty)

Dzieci zgadują lekarstwa na problemy.

Każda rodzina wspólnie przetacza wielki problem przez zaporę.

10. Podsumowanie

„Rodzina to jest siła!” To siła wspólnoty.

„Bo nikt nie ma z nas, tego, co mamy razem, każdy wnosi ze sobą to, co ma najlepszego...”

Tylko będąc razem, a nie obok uda się przejść przez „kamienie codzienności” i pokonać wielkie problemy, bo...

„ Każdy z nas jest aniołem tylko z jednym skrzydłem.... Możemy latać tylko wtedy, gdy obejmiemy drugiego człowieka”

11. Pożegnanie. Elementy choreoterapii przy muzyce:

Latające Anioły (każdy ma tylko 1 skrzydło)

12. Badanie nastrojów. Buźki.

Inspiracje, kontynuacje, rekomendacje

Rozdanie rodzicom tekstów do przeczytania w domu: Ferrero, Pocieszenie. [w:] 40 opowiadań na pustyni: Krótkie opowiadania dla ducha. Warszawa 1997, Wydawnictwo Salezjańskie, s. 21.

Domańska A, System naczyń połączonych. „Sens: Nowoczesny Magazyn Psychologiczny”, nr 12/ 2010, s. 19-20.

Dla „zajadających” problemy:

Keyserlingk L, Żarłok: Jak pożera swoje zmartwienia [w:] Opowieści dla duszy dziecięcej. Kielce 200, Jedność, s. 31-33

Dla zainteresowanych problemem przeprowadzki, poruszanym w bajce, polecenie tekstów

Frey J, Przeprowadzka Kuby[w:] Wszystko będzie dobrze: Pocieszające opowiadania dla dzieci. Kielce 2003. Jedność,s.25-27.

i

Sang A., Nowe życie. [w:] Canfield J., Hansen M.W., Hansen P., Dunlap I., Balsam dla duszy do czytania z dzieckiem: wszyscy jesteśmy dziećmi: Opowiadania dla dzieci w wieku 5-8 lat. Poznań 2008. Rebis, s. 240-2.